الصناعتين: الكتابة والشعر

الفصل الأول من الباب السابع فى حد التشبيه وما يستحسن من منثور الكلام ومنظومه - وجوه التشبيه - ص: 251

وأتمّ ما فى هذا قول الوأواء:

وأسبلت لؤلؤا من نرجس فسقت ... وردا وعضّت على العنّاب بالبرد

فشبّه خمسة أشياء بخمسة أشياء فى بيت واحد: الدمع باللؤلؤ، والعين بالنرجس، والخدّ بالورد، والأنامل بالعنّاب؛ لما فيهنّ من الخضاب، والثّغر بالبرد. ولا أعرف لهذا البيت ثانيا فى أشعارهم.

وقول البحترى «١» :

كالسّيف فى إخذامه والعيث فى ... إرهامه واللّيث فى إقدامه «٢»

فشبّه ثلاثة أشياء بثلاثة أشياء.

وقلت فى مثله:

كالسّيف فى غمراته والبدر فى ... ظلماته والغيث فى أزماته

وقال البحترى «٣» :

شقائق يحملن النّدى فكأنّه ... دموع التّصابى فى خدود الخرائد

فشبّه شيئين بشيئين.

ومثله قول أبى نواس «٤» :

يا قمرا أبصرت فى مأتم «٥» ... يندب شجوا بين أتراب

يبكى فيلقى الدّرّ من نرجس ... ويلطم الورد بعنّاب

أخذه بعض المتأخرين فقلبه هجاء فقال:

يا قردة أبصرت فى مأتم ... تندب شجوا بتخاليط

تبكى فتلقى البعر من كوّة ... وتلطم الشّوك ببلوط