از غلبه صفات بهيمى زايد زشت ترين صداها باشد وازينجا معلوم ميشود كه ندايى كه از صاحب اخلاق روحانى وملكى آيد خوبترين نداها خواهد بود نغمهاى عاشقانه پس دلكش است استماع نغمه ايشان خوش وحضرت رسالت عليه السلام آواز نرم را دوست داشتى وجهر صوت را كاره بودى] ودخل فى الصوت المنكر العطسة المنكرة فلتدفع بقدر الاستطاعة وكذا الزفرات والشهقات الصادرة من اهل الطبيعة والنفس بدون غلبة الحال فانها ممزوجة بالحظوظ مخلوطة بالرياء فلا تكون صيحة حقيقة بل صيحة طبيعة ونفس نعوذ بالله من شهوات الطبيعة وهوى النفس ومخالطة اهل الدعوى قال بعضهم فى الآية اشارة الى الذي يتكلم فى لسان المعرفة من غير اذن من الحق وقبل أوانه ومن تصدر قبل أوانه تصدى لهوانه ثم من وصايا لقمان على ما فى كشف الاسرار قوله [اى پسر چون قدرت يابى بر ظلم بندگان قدرت خداى بر عقوبت خود ياد كن واز انتقام وى بينديش كه او جل جلاله منتقم است دادستان از كردن كشان وكين خواه از ستمكاران وبحقيقت دان كه ظلم تو از ان مظلوم فرا كذرد وعقوبة الله بر ان ظلم بر تو بماند و پاينده بود] : قال الشيخ سعدى قدس سره
شنيدم كه لقمان سيه فام بود ... نه تن پرور ونازك أندام بود
يكى بنده خويش پنداشتش ... ببغداد در كار كل داشتش
به سالى سرايى بپرداختش ... كس از بنده خواجه نشناختش
چو پيش آمدش بنده رفته باز ... ز لقمانش آمد نهيبى فراز
به پايش درافتاد و پوزش نمود ... بخنديد لقمان كه پوزش چهـ سود
بسالى ز جورت جكر خون كنم ... بيك ساعت از دل بدر چون كنم
وليكن ببخشايم اى نيك مرد ... كه سود تو ما را زيانى نكرد
تو آباد كردى شبستان خويش ... مرا حكمت ومعرفت كشت بيش
غلاميست در خيم اى نيك بخت ... كه فرمايمش وقتها كار سخت
دگر ره نيازارمش سخت دل ... چوياد آيدم سختىء كار كل
هر آنكس كه جور بزركان نبرد ... نسوزد دلش بر ضعيفان خرد
كه از حاكمان سخت آيد سخن ... تو بر زيردستان درشتى مكن
مها زورمندى مكن بر كهان ... كه بر يك نمط مى نماند جهان
[لقمانرا كفتند ادب از كه آموختى كفت از بى ادبان كه هر چهـ از ايشان در نظرم ناپسند آمد از ان فعل پرهيز كردم]
نكويند از سر بازيچهـ حرفى ... كزان پندى نكيرد صاحب هوش
وكر صد باب حكمت پيش نادان ... بخوانند آيدش بازيچهـ در كوش
وعن على رضى الله عنه الحكمة ضالة المؤمن فالتقفها ولو من أفواه المشركين: يعنى [مرد مؤمن هميشه طالب حكمت بود چنانكه طالب كم كرده خويش بود] قال عيسى عليه
