كتاب روح البيان

التفسير سورة المؤمن - [سورة غافر (٤٠) : آية ٥٠] - ج: 8 - ص: 192

واقتصارهم فى الاستدعاء على تخفيف قدر يسير من العذاب فى مقدار قصير من الزمان دون رفعه رأسا او تخفيف قدر كثير منه فى زمان مديد لعلمهم بعدم كونه فى خيز الإمكان قالُوا اى الخزنة بعد مدة أَوَلَمْ تَكُ الهمزة للاستفهام والواو للعطف على مقدارى الم تنبهوا على هذا ولم تك تَأْتِيكُمْ رُسُلُكُمْ فى الدنيا على الاستمرار بِالْبَيِّناتِ بالحجج الواضحة الدالة على سوء عاقبة ما كنتم عليه من الكفر والمعاصي أرادوا بذلك إلزامهم وتوبيخهم على اضاعة اوقات الدعاء وتعطيل اسباب الاجابة قالُوا بَلى اى أتونا بها فكذبناهم كما فى سورة الملك قالُوا إذا كان الأمر كذلك يعنى چون كار برين منوالست فَادْعُوا أنتم فان الدعاء لمن يفعل ذلك مما يستخيل صدوره عنا ولم يريدوا بامرهم بالدعاء اطماعهم فى الاجابة بل اقناطهم منها واظهار حقيقتهم حسبما صرحوا به فى قولهم وَما دُعاءُ الْكافِرِينَ لأنفسهم فالمصدر مضاف الى فاعله او وما دعاء غيرهم لهم تخفيف العذاب عنهم فالمصدر مضاف الى مفعوله إِلَّا فِي ضَلالٍ اى فى ضياع وبطلان لا يجاب لأنهم دعوا فى غير وقته اختلف العلماء فى أنه هل يجوز ان يقال يستجاب دعاء الكافرين فمنعه الجمهور لقوله تعالى وما دعاء الكافرين الا فى ضلال ولأن الكافر لا يدعو الله لانه لا يعرفه لأنه وان أقربه لما وصفه بما لا يليق به نقض إقراره وما روى فى الحديث ان دعوة المظلوم وان كان كافرا تستجاب فمحمول على كفران النعمة وجوزه بعضهم لقوله تعالى حكاية عن إبليس رب أنظرني اى أمهلني ولا تمتنى سريعا فقال الله تعالى انك من المنظرين فهذه اجابة وبالجواز يفتى (قال الشيخ سعدى)

مغى در بروى از جهان بسته بود ... بتى را بخدمت ميان بسته بود

پس از چند سال آن نكوهيده كيش ... قضا حالتى صعبش آورد پيش

بپاى بت آمد باميد خبر ... بغلطيد بيچاره بر خاك دير

كه در مانده ام دست كير اى صنم ... بجان آمدم رحم كن بر تنم

بزاريد در خدمتش بارها ... كه هيچش بسامان نشد كارها

بتى چون برارد مهمات كس ... كه نتواند از خود براند مكس

بر آشفت كاى پاى بند ضلال ... بباطل پرستيدمت چند سال

مهمى كه در پيش دارم برآر ... وكرنه بخواهم ز پروردگار

هنوز از بت آلوده رويش بخاك ... كه كامش برآورد يزدان پاك

حقائق شناسى درين خيره شد ... سر وقت صافى برو تيره شد

كه سركشته دون باطل پرست ... هنوزش سر از خمر بتخانه مست

دل از كفر ودست از خيانت نشست ... خدايش برآورد كامى كه چشد

فرو رفت خاطر درين مشكلش ... كه پيغامى آمد درون دلش

كه پيش صنم پير ناقص عقول ... بسى كفت وقولش نيامد قبول

كر از دركه ما شود نيرزد ... پس آنكه چهـ فرن از صنم تا صمد

دل اندر صمد بايد اى دوست بست ... كه عاجزترند از صنم هر كه هست